Κινδυνεύουμε από το απεμπλουτισμένο ουράνιο, που φαίνεται να έχει χρησιμοποιηθεί στην Λιβύη;

Η ραδιενέργεια επιδρά στον οργανισμό μας αθροιστικά. Δεν μας φτάνει η Φουκουσίμα που επιβαρύνει την βιόσφαιρα με ραδιενεργό σκόνη, έχουμε και στην γειτονιά μας και την Λιβύη. Είναι γνωστό πόσο συχνά έρχεται σκόνη από την Λιβύη και πώς βρέχει όπως πρόσφατα λάσπη που έχει μεταφερθεί από την Αφρική με τον αέρα.


Θα προσπαθήσω εδώ να παραθέσω μερικά στοιχεία έτσι για να γίνει κατανοητό πόσο επικίνδυνη
είναι η έκθεση σε απεμπλουτισμένο ουράνιο και τι κινδύνους ενέχει αυτό. 


Στις 30 Μαρτίου η πρόεδρος της ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΙΟΧΗΜΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ Μαρία Αρβανίτη – Σωτηροπούλου εξέδωσε ένα δελτίο τύπου όπου εξέφραζε την άποψη, βασιζόμενη σε  συγκεκριμένες αξιόπιστες πληροφορίες ότι τα αμερικανικά βομβαρδιστικά τύπου Α-10 και Harrier AV-8B τα οποία χρησιμοποιούνται στη ρίψη βομβών Απεμπλουτισμένου Ουρανίου επιχειρούν στη Λιβύη από 26-27 Μαρτίου.


Έχουν ακολουθήσει διάφορες αναλύσεις πλέον και απ ότι φαίνεται όπως προκύπτει από τις αναλύσεις οπτικού υλικού από τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ πρέπει να έχουν χρησιμοποιηθεί βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου και στην Λιβύη

Τι είναι το απεμπλουτισμένο ουράνιο;

Με σκοπό την παραγωγή πυρηνικού καυσίμου για συγκεκριμένους τύπους αντιδραστήρων και πυρηνικών όπλων, το φυσικό ουράνιο πρέπει να εμπλουτιστεί στο ισότοπο U-235, το οποίο χρησιμοποιείται για την πυρηνική σχάση. Κατά τη διεργασία του εμπλουτισμού η συγκέντρωση του U-235 αυξάνεται από τη συγκέντρωση του στο φυσικό ουράνιο (0,72% κατά βάρος) σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις 2-94% κατά βάρος. Στο παραπροϊόν της διεργασίας εμπλουτισμού (μετά την απομάκρυνση του εμπλουτισμένου ουρανίου) παραμένουν μικρές συγκεντρώσεις U-235 και U-234.

Το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι σημαντικά λιγότερο ραδιενεργό από το φυσικό ουράνιο όχι μόνο γιατί περιέχει λιγότερο U-235 και U-234 ανά μονάδα μάζας απ ́ότι περιέχει το φυσικό ουράνιο, αλλά και γιατί όλα τα προϊόντα διάσπασης πέρα από το U-234 και Th-231 απομακρύνονται κατά την εκχύλιση και τη χημική επεξεργασία του ουρανίου πριν τον εμπλουτισμό του. Η ειδική ραδιενέργεια του ουρανίου στο απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι 14,8 Bq/mg σε σύγκριση με 25,4 Bq/mg στο φυσικό ουράνιο.

Εκτίθεται ο άνθρωπος σε φυσικό ουράνιο;

Κάθε άνθρωπος καταπίνει ή εισπνέει κάθε μέρα μικρές ποσότητες φυσικού ουρανίου. Υπολογίζεται (UNSCEAR 2000) ότι ο μέσος άνθρωπος καταπίνει 1,3 μg (0,033 Βq) ουρανίου την ημέρα, που αντιστοιχεί σε ετήσια κατάποση 11,6 Bq/yr. Έχει επίσης υπολογιστεί ότι ο μέσος άνθρωπος εισπνέει 0,6 μg/yr (15 μΒ/yr). Τυπικά ο μέσος άνθρωπος λαμβάνει δόση 120 μSv/yr από την κατάποση και εισπνοή προϊόντων διάσπασης του ουρανίου, όπως Ra-226, και τα προϊόντα της διάσπασης του στο νερό, Rn-222 στις κατοικίες και Ρο-210 στον καπνό των τσιγάρων.

Λόγω των διαφορών στη διατροφή, υπάρχει μεγάλη διακύμανση των επιπέδων ουρανίου που καταπίνει ο πληθυσμός διεθνώς. Tο ουράνιο εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό κυρίως από το πόσιμο νερό. Σε ορισμένα μέρη οι συγκεντρώσεις ουρανίου στο πόσιμο νερό είναι πολύ ψηλές και αυτό έχει ως συνέπεια η πρόσληψη ουρανίου από τον άνθρωπο να οφείλεται κυρίως στο πόσιμο νερό παρά στα τρόφιμα, π.χ. σε ορισμένα μέρη της Φιλανδίας η πρόσληψη ουρανίου φθάνει τα μερικά δέκατα mg/day.

Έχουν γίνει μελέτες σε ανθρώπους που έχουν εκτεθεί σε ουράνιο ή απεμπλουτισμένο ουράνιο;

Αναφορικά με την έκθεση σε απεμπλουτισμένο ουράνιο, έχουν γίνει μελέτες για την υγεία στρατιωτικού προσωπικού που πήρε μέρος στον πόλεμο του Κόλπου (1990 – 1991) και κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια (1994 – 1999). Μικρός αριθμός βετεράνων του πολέμου στον Κόλπο έχει θραύσματα απεμπλουτισμένου ουρανίου στο σώμα, τα οποία δεν μπορούν να χειρουργηθούν και αποτέλεσαν αντικείμενο εκτεταμένης μελέτης τα αποτελέσματα της οποίας έχουν δημοσιευτεί.

Πώς μπορεί το ουράνιο ή το απεμπλουτισμένο ουράνιο να βλάψει την υγεία μας; Συνδέεται άμεσα το ουράνιο ή το απεμπλουτισμένο ουράνιο με τον καρκίνο στον άνθρωπο;

Όπως συμβαίνει με όλα τα ραδιενεργά υλικά, η έκθεση σε ακτινοβολία που εκπέμπεται από φυσικό ή απεμπλουτισμένο ουράνιο εγκυμονεί κινδύνους ανάπτυξης καρκίνου. Η Διεθνής Επιτροπή Ακτινοπροστασίας (ICRP) έχει προτείνει όρια έκθεσης σε ιονίζουσα ακτινοβολία τα οποία έχουν υιοθετηθεί στα πρότυπα ακτινοπροστασίας του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) (και στις σχετικές Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην ισχύουσα νομοθεσία της Κύπρου). Η ετήσια ενεργός δόση για το κοινό δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1 mSv, ενώ για τους εργαζομένους η μέση επιτρεπόμενη δόση είναι 20 mSv (100 mSv συνολικά για πέντε συνεχόμενα χρόνια, 50 mSv μέγιστη ενεργός δόση μέσα σε ένα χρόνο). Ο πρόσθετος κίνδυνος (πιθανότητα) ανάπτυξης θανατηφόρου καρκίνου λόγω έκθεσης σε 1 mSv υπολογίζεται σε 1 στις 20000. Η αύξηση αυτή του κινδύνου θεωρείται ασήμαντη συγκρινόμενη με τον κίνδυνο να αναπτύξει θανατηφόρο καρκίνο όλος ο πληθυσμός που υπολογίζεται σε 1 στους 5.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ο καρκίνος μπορεί να εκδηλωθεί αρκετά χρόνια μετά την έκθεση σε ακτινοβολία.

Άλλος κίνδυνος για βλαβερές επιδράσεις στην υγεία είναι η εξωτερική έκθεση σε ακτινοβολία που εκπέμπουν τα ισότοπα του ουρανίου. 

Στην περίπτωση του απεμπλουτισμένου ουρανίου, τα μόνα ισότοπα που είναι παρόντα και εκπέμπουν κυρίως ακτινοβολία-β είναι το Th-234, το Pα-234 m και το Th-231, τα οποία εκπέμπουν πολύ ελάχιστη ακτινοβολία-γ, και συνεπώς ο κίνδυνος έκθεσης από 

απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι πολύ μικρότερος παρά στην περίπτωση του φυσικού ουρανίου.

Υπάρχουν μελέτες εργαζομένων που εκτέθηκαν σε ουράνιο και παρόλο που μερικοί από αυτούς εκτέθηκαν σε μεγάλες ποσότητες ουρανίου, δεν υπάρχει ένδειξη για καρκινογενέσεις από φυσικό ή απεμπλουτισμένο ουράνιο. Ακόμη, τέτοιες ενδείξεις δεν υπάρχουν ούτε για καρκίνο των πνευμόνων μετά από εισπνοή ουρανίου.

Πώς μπορεί το ουράνιο να επηρεάσει τα παιδιά;

Πειραματικά έχει διαπιστωθεί ότι νεαρά πειραματόζωα απορροφούν περισσότερο ουράνιο στο αίμα τους σε σύγκριση με γηραιότερα πειραματόζωα όταν τους δίδεται τροφή ή νερό με ουράνιο. 

Δεν είναι γνωστό κατά πόσο το ουράνιο έχει επιδράσεις στην ανάπτυξη του ανθρώπινου εμβρύου. Υπάρχουν ερευνητικές μελέτες για γενετικές επιδράσεις και αυξημένους θανάτους εμβρύων σε ζώα στα οποία δίδονταν με το νερό ψηλές δόσεις ουρανίου. Σε πειράματα με έγκυα πειραματόζωα, μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό (0,03%) του ουρανίου που δόθηκε έφθασε στο έμβρυο. 

Ποιοι είναι οι πιθανοί τρόποι έκθεσης από βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου;

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που συνδέεται με τα βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου είναι η εισπνοή σκόνης (αεροζόλς) που δημιουργείται όταν το βλήμα απεμπλουτισμένου ουρανίου προσκρούει στο θωρακισμένο στόχο. Το μέγεθος, η κατανομή και η χημική σύσταση των σωματιδίων που απελευθερώνονται με την πρόσκρουση κυμαίνονται κατά περίπτωση, όμως το ποσοστό των μικρών σωματιδίων (αεροζόλς), τα οποία μπορούν να εισέλθουν εύκολα στους πνεύμονες, είναι πιθανό σε ορισμένες περιπτώσεις να φθάσει μέχρι και 96%.

Με την πάροδο του χρόνου, λόγω των συνθηκών τα μεταλλικά βλήματα/θραύσματα απεμπλουτισμένου ουρανίου οξειδώνονται και τα οξείδια διασπείρονται στο έδαφος. Το απεμπλουτισμένο ουράνιο στο έδαφος βρίσκεται σε οξειδωμένη μορφή, είναι διαλυτό χημικά και διαχέεται στα επιφανειακά και υπόγεια νερά, από όπου μπορεί να μπαίνει στην τροφική αλυσίδα, και να καταναλώνεται στη συνέχεια από τον άνθρωπο. Είναι δύσκολο να προβλεφθεί ο χρόνος που χρειάζεται μέχρι να εκτεθεί ο πληθυσμός σε απεμπλουτισμένο ουράνιο με τον τρόπο αυτό, όμως είναι λογικό να γίνει η παραδοχή ότι χρειάζονται μερικά χρόνια προτού ανιχνευθούν σημαντικά επίπεδα απεμπλουτισμένου ουρανίου στο νερό και στα τρόφιμα.

Πηγή