Θεραπεία πρωτονίων: Πρωτοπόρος κατά του καρκίνου

Μία πολλά υποσχόμενη αντικαρκινική θεραπεία κερδίζει έδαφος διεθνώς. Πρόκειται για την ακτινοθεραπεία πρωτονίων, που σε σύγκριση με την ήδη εφαρμοζόμενη ακτινοθεραπεία, στην οποία χρησιμοποιούνται φωτόνια (ακτίνες Χ), έχει το αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα ότι «στοχεύει» τον όγκο, προφυλάσσοντας σε μεγαλύτερο βαθμό τούς γύρω υγιείς ιστούς, γεγονός που επιτρέπει τη χορήγηση μεγαλύτερων δόσεων ακτινοβολίας. Ας δούμε, όμως, τι ακριβώς είναι η ακτινοθεραπεία πρωτονίων, ποιους αφορά και πού εφαρμόζεται. 
Τι είναι η ακτινοθεραπεία πρωτονίων: Πρόκειται για μια μέθοδο ακτινοβόλησης των όγκων με πρωτόνια (θετικά φορτισμένα σωματίδια), η οποία κατατάσσεται στις ακτινοθεραπείες υψηλής ακρίβειας (στερεοτακτική ακτινοθεραπεία). Για την εφαρμογή της απαιτείται ένας ογκώδης και ακριβός επιταχυντής σωματιδίων (κύκλοτρο ή συγχρονοκύκλοτρο) και εγκαταστάσεις που καταλαμβάνουν συνολικά το μέγεθος ενός... γηπέδου μπάσκετ! Τέτοιου είδους επιταχυντές μέχρι πρότινος διέθεταν ορισμένα εργαστήρια Πειραματικής Φυσικής, αλλά καθώς γινόταν σαφές ότι τα πρωτόνια μπορούν να έχουν εφαρμογή στην Ιατρική, τα εργαστήρια άρχισαν να «δανείζουν» για περιορισμένο χρόνο τους επιταχυντές τους σε δημόσια νοσοκομεία, τα οποία, προκειμένου να εξυπηρετήσουν περισσότερους ασθενείς, εφαρμόζουν συνδυαστική θεραπεία πρωτονίων και φωτονίων.

Ποιους αφορά
Θεωρητικά, ακτινοθεραπεία πρωτονίων μπορεί να γίνει σε κάθε καρκινικό όγκο, είτε ενηλίκων είτε ακόμη και παιδιών. Πρακτικά, όμως, αυτό εξαρτάται από το είδος του επιταχυντή που διαθέτει κάθε κέντρο. Οι επιταχυντές μικρής ενέργειας (70 ΜeV) είναι αποτελεσματικοί για το μελάνωμα της ίριδας του ματιού, ενώ για τους όγκους που βρίσκονται βαθύτερα στο σώμα και στο κρανίο απαιτούνται μεγαλύτερης ενέργειας μηχανήματα (>150 MeV). Ειδικότερα για τα παιδιά, τα πρωτόνια θεωρούνται καταλληλότερα σε σύγκριση με τα φωτόνια, δεδομένου ότι τα τελευταία επηρεάζουν περισσότερο τους γύρω υγιείς ιστούς, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης νέων όγκων καθώς το παιδί μεγαλώνει. Με τα πρωτόνια εκτιμάται ότι αυτός ο κίνδυνος μειώνεται σημαντικά.

Πού εφαρμόζεται
Σήμερα η ακτινοθεραπεία πρωτονίων εφαρμόζεται σε δημόσια και ιδιωτικά κέντρα της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ιαπωνίας, ενώ βρίσκονται υπό κατασκευή περισσότερα από 20 νέα κέντρα διεθνώς.
Στην Ευρώπη τα περισσότερα κέντρα είναι δημόσια, έχουν περιορισμένες θέσεις θεραπείας και δέχονται ασθενείς μετά από αυστηρή επιλογή. Η θεραπεία που προσφέρουν αφορά κυρίως:
• Μη μεταστατικούς ενδοκρανιακούς όγκους της βάσης του κρανίου σε παιδιά και ενηλίκους -με ποσοστά πενταετούς επιβίωσης, που σε ορισμένες μορφές όγκων, όπως το χαμηλής κακοήθειας χονδροσάρκωμα, αγγίζουν το 94%.
• Το μελάνωμα της ίριδας -με ποσοστό ίασης 98%, γεγονός που σημαίνει ότι διασώζεται το μάτι του ασθενούς. 
• Τον καρκίνο του προστάτη με καλύτερη προστασία του ορθού (παχέος εντέρου), σε σύγκριση με τα φωτόνια.
Στις ΗΠΑ τα κέντρα είναι κατά κανόνα ιδιωτικά και προσφέρουν θεραπεία για περισσότερα είδη καρκίνων. Ωστόσο, η κάλυψη του υπέρογκου κόστους από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες παραμένει ένα ακανθώδες ζήτημα.

Το μέλλον ανήκει στα πρωτόνια; Τα τελευταία χρόνια γίνεται ένας αγώνας δρόμου μεταξύ των κέντρων πρωτονίων της Ιαπωνίας, της Αμερικής και της Ευρώπης ώστε να παραχθούν πρωτόνια από συσκευές λέιζερ, ούτως ώστε να μειωθεί το κόστος και ο όγκος των σημερινών μηχανημάτων. Μάλιστα, εκτιμάται ότι την επόμενη πενταετία θα είναι δυνατή η θεραπεία με πρωτόνια από λέιζερ για το μελάνωμα του οφθαλμού. Οι εξελίξεις αυτές θεωρείται ότι θα καταστήσουν τη θεραπεία πρωτονίων πιο προσιτή από πλευράς κόστους και εγκαταστάσεων, ενώ θα μπορούσαν ακόμη και να οδηγήσουν στην αντικατάσταση της ακτινοθεραπείας φωτονίων (ακτίνων Χ) με τα πρωτόνια.

Στη χώρα μας 


Τα τελευταία χρόνια, ευτυχώς η νέα θεραπεία προσφέρεται και σε έλληνες ασθενείς.
1. Το νοσοκομείο «Ο Άγιος Σάββας» συνεργάζεται, από το 2003, με το δημόσιο κέντρο Centre de Protonthérapie d’ Orsay (CPO) του Institut Curie στο Παρίσι, όπου παρέχεται θεραπεία πρωτονίων σε αυστηρά επιλεγμένους ασθενείς με όγκους της βάσης του κρανίου (χόρδωμα, χονδροσάρκωμα, κακόηθες μηνιγγίωμα) και μελάνωμα της ίριδας. Για περισσότερες πληροφορίες, καλέστε στην Α΄ Ακτινοθεραπευτική-Ογκολογική Κλινική του «Αγίου Σάββα», τηλ.: 210-64.09.626.
2. Επίσης, στη χώρα μας εκπροσωπείται το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Ουψάλα, μέσω της «Care Life» (τηλ.: 210-72.26.451), όπου γίνεται θεραπεία πρωτονίων, κυρίως για τους όγκους στη βάση του κρανίου και πρόσφατα για τον καρκίνο του προστάτη.
Προσοχή: Και στα δύο νοσοκομεία, το κόστος καλύπτεται από το ταμείο του ασθενούς εφόσον έχει πάρει έγκριση.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Χρήστο Μπόσκο, ακτινοθεραπευτή-ογκολόγο, επιμελητή της Α΄ Ακτινοθεραπευτικής Oγκολογικής Κλινικής και υπεύθυνο Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής του Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας», επιμελητή στην Ογκολογική Κλινική του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας, και την κ. Kristina Nilsson, προϊσταμένη ακτινοθεραπεύτρια-ογκολόγο του Τμήματος Ογκολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Ουψάλα. 

Πηγή